Zaborowska z d. Januszewska Maria Franciszka...

Zaborowska z d. Januszewska Maria Franciszka (1902-1973)

Urodziła się w Warszawie 19 II 1902 r. w rodzinie Kazimierza Konstantego (syn Hipolita i Emilii z Raczyńskich) i Franciszki Elżbiety Aurelii z d. Kuczyńska (córka Karola i Emilii zd. Glijer / Glier). Para pobrała się w Warszawie w 1901 r. Miała dwóch braci Tadeusza (ur. 1910) i Kazimierza (ur. 1911). Ojciec zmarł w 1920 r., matka w 1922 r., po ich śmierci Maria podjęła się opieki nad młodszymi braćmi.
Po ukończeniu szkoły średniej w 1919 r. chciała podjąć studia na Akademii Sztuk Pięknych, jednak przeszkodził jej w tym zbyt młody wiek - nie skończyła wówczas jeszcze 18 lat. W 1920 r. rozpoczęła ją w administracji wojskowej.
W 1936 r. wyszła za mąż za Jerzego Antoniego Zaborowskiego (syn Stanisława i Kazimiery z d. Kalkstein, 8/21 IX 1904 - 13 II 1945, zginął w KL Natzweiler nr więźnia 37544, wzięty do niewoli w czasie walk w Powstaniu Warszawskim na Powiślu, osadzony najpierw w KL Dachau a następnie w Natzweiler).
Zaborowscy niemal całą okupację spędzili w stolicy, gdzie na świat przyszła ich córka Wanda. Podczas Powstania Warszawskiego jej mąż brał udział w walkach natomiast nie potwierdzono udziału Marii. W dokumentach Muzeum Powstania Warszawskiego występuję Maria Zborowska - sanitariuszka, ale bez danych szczegółowych - tj. bez daty i miejsca urodzenia i imion rodziców, co utrudnia poprawną identyfikację ("Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, Szpital Polowy ul. Smolna 6 (dawny Szpital PCK). Dzielnica: Powiśle).
Po Powstaniu Warszawskim Maria została osadzona wraz z córką w obozie przejściowym w Pruszkowie.
Po wojennej tułaczce 10 X 1945 r. przyjechała do Słupska z córką Wandą. O tym, jak szczęśliwa była to decyzja dla Słupska, jego mieszkańcy mieli się przekonać już po kilku latach pracy Pani Marii dla odradzającego się miasta.
Pierwszym krokiem na drodze kariery zawodowej Marii Zaborowskiej było objęcie 16 X 1945 r. skromnego urzędniczego stanowiska referentki w Wydziale Oświaty Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego. Jednocześnie podjęła się kierowania pracami Komisji Badań Słowiańskich, której zadaniem było poszukiwanie śladów przeszłości słowiańskiej oraz zabezpieczanie zabytków i dzieł sztuki. Szybko okazało się, że energia i zapał, z jakim wykonuje swoje obowiązki daje znakomite efekty. W 1946 r. wstępuje do Stronnictwa Demokratycznego. Głównie skupiało w swoich szeregach przedstawicieli inteligencji i rzemiosła.
Bez reszty pochłonęły sprawy regionalizmu ziemi na której przyszło jej żyć. Nie tylko zajęła się zbiorami słupskiego muzeum wzbogacając zarówno je, jak i pokaźną bibliotekę. Zatroszczyła się także o losy ocalałej z zawieruchy wojennej Nowej Bramy, która stanowiła wówczas siedzibę powołanego w 1924 r. niemieckiego muzeum (Heimatmuseum). Dzięki wytężonej pracy, udało się odszukać dokumentację dawnej, przedwojennej placówki. Stało się to w roku 1948, podczas prac porządkowych na strychu Zarządu Miejskiego. Odnaleziono wówczas fotografie, negatywy, część kart i ksiąg inwentarzowych.
Była sekretarzem Komitetu Budowy Pomnika ku czci Powstańców Warszawskich, któremu przewodził, Edward Łada-Cybulski.
Swój czas między pracą w Radzie Miejskiej, a organizującym się Muzeum a także nauczaniem.
W 1950 r. nastąpiło otwarcie placówki muzealnej. Od tego momentu Maria Zaborowska objęła kierownictwo muzeum, poświęcając się mu całkowicie i pozostając na tym stanowisku przez następne 14 lat, aż do 1964 r. . Wówczas bowiem w odbudowanym Zamku Książąt Pomorskich (inwestycję przeforsowała jako radna), otwarto nową placówkę – Okręgowe Muzeum Pomorza Środkowego. Był to moment, w którym Maria Zaborowska przestała kierować muzeum, by wkrótce odejść na emeryturę. Nie wpłynęło to jednak na zmniejszenie Jej zaangażowania w sprawy placówki.
Jako osoba niesłychanie żywotna, o wesołym usposobieniu, ujmującym sposobie bycia i fantastycznym poczuciu humoru, łatwo zjednywała sobie młodych ludzi, znajdując z nimi wspólny język i zaskarbiając sobie ich sympatię. Efektem tego było powstanie w 1952 r. z Jej inicjatywy Młodzieżowego Koła Miłośników Muzeum, w ramach którego organizowała wykłady, zajęcia, a także wyjazdy w plener. Dzięki tej inicjatywie młodzież z zapałem uczestniczyła w badaniach archeologicznych, poszukiwaniach eksponatów oraz wspólnych wycieczkach krajoznawczych.
Należała do powołanego przez słupską inteligencję w 1946 r. oddziału Polskiego Towarzystwa Naukowego, które przez władze zostało zlikwidowane w 1949 r. Był to cios dla licznej słupskiej inteligencji. Dopiero w 1953 roku tworząc w Słupsku oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego stworzono instytucjonalne ramy badań historycznych miasta i jego regionu. Była współzałożycielką Stacji Naukowej PTH w Słupsku. Aktywnie działała również w Polskim Towarzystwie Turystyczno - Krajoznawczym, Słupskim Towarzystwie Społeczno - Kulturalnym i wielu innych. Współzakładała wydawnictwo „Biblioteka Słupska”, działała w Lidze Kobiet, Towarzystwie Miłośników Sceny, w Związku Zawodowym Pracowników Kultury i Sztuki, była także Społecznym Opiekunem Zabytków.
Odznaczenia, jakimi została nagrodzona za swoją wieloletnią działalność na rzecz miasta i jego regionu Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty i Srebrny Krzyż Zasługi, Medal za Zasługi w Rozwoju Województwa Koszalińskiego i wiele innych.
Maria Zaborowska zmarła 17 VIII 1973 r. Jej pogrzeb w 21 VIII przekształcił się w społeczną manifestację. Pochowana na Starym Cmentarzu komunalnym w Słupsku, w Alei Zasłużonych na kwaterze 6A, rząd 1, miejsce 31
https://slupsk.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=1233&inni=0&cinki=1
Na sesji Miejskiej Rady Narodowej 29 III 1982 r. radni uchwałą nr 86/82 zdecydowali o nadaniu nazw nowym ulicom. Jedną z nich na ówczesnym osiedlu Budowniczych Polski Ludowej (obecnie Osiedle Niepodległości) nazwano imieniem Marii Zaborowskiej.
źródła: Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Parafia św. Andrzeja, Księga małżeństw 1901; Obecny Andrzej, Moje miasto 1981; Bałtycka Biblioteka Cyfrowa;Muzeum Powstania warszawskiego, biogramy powstańcze; Głos Słupski, 1973, sierpień, nr 232 (6719); Głos Pomorza, 1973, sierpień 19; Wyszukiwarka grobów dla miasta Słupska; materiały własne.
©Ewa Alicja Slomska