Pierzchała Stanisław (1903-1974), Słupszczanie

Pierzchała Stanisław (1903-1974)

Urodził się 18 XII 1903 r. w miejscowości Holendry Kozienickie (wieś położona obecnie w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Kozienice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego). Rodzice Jan (syn Leonarda i Marianny Wolszczak) i Katarzyna z d. Kultys (córka Rocha i Elżbiety Wolszczak) pobrali się w 1885 r. w parafii Kozienice. Z tego związku urodzili się także Józef (1886-1945, żołnierz Armii Hallera), Wiktoria (1888-1894), Marianna I (1890-1894), bliźnieta Anna i Jan (1890-1894), Bronisława (1895), Marianna (1897), Stanisław I (*+1899), Feliksa (1901), Jan (1906). Rodzice Jan i Katarzyna byli właścicielami majątku w Holendrach, po II wojnie światowej Stanisław w życiorysie napisał iż pochodził z rodziny chłopskiej.
Po ukończeniu nauki pomagał rodzicom w prowadzeniu majątku. 1 XII 1924 r. wstąpił do wojska, służył w stopniu kanoniera w 8. pułku artylerii lekkiej w Płocku. Następnie w Zbrojowni nr 2 w Warszawie. Od 1925 r. do 1926 r. w Szkole Podchorążych. Kolejno awansowany na podporucznika (1931 r.), porucznika (1934) i od 19 IV 1939 r. w stopniu kapitana, dowódcą 1. baterii 16. Pomorskiego Pułku Artylerii Lekkiej, wchodzącego w skład 16. Pomorskiej Dywizji Piechoty. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Dowodzona wówczas przez niego bateria została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 13298 ( w uzasadnieniu napisano “za zatrzymanie natarcia czołgów niemieckich 1.09 pod m. Gruta nad rz. Osa”. Po wojnie Stanisław tak opisywał działania dowodzonej przez niego 1. baterii:
“W dniu 1 IX 1939 r. o godz. 5.45 nieprzyjaciel zaczął ostrzeliwać stanowiska piechoty i skrzyżowania dróg art(ylerią) ciężką. Około godz. 7.00 rozpoczęła się walka z piechotą nieprzyjaciela wspartą art(ylerią) i bronią panc(erną) o stanowiska czat. Około godz. 9.00 nieprzyjaciel zepchnął czaty i podsunął się bronią pancerną pod pozycję główną. Po krótkiej walce ogniowej nieprzyjacielskich czołgów z art(ylerią) wł(asną) nieprzyjaciel wycofał się.
W ciągu dnia 1 IX nieprzyjaciel kilka razy próbował nacierać wzdłuż szosy
Łasin–Słupski Młyn–Gruta, jednak natarcia te (się) nie udały. Obserwowane jednostki pancerne nieprzyjaciela i ostrzeliwane artylerią posuwają się wzdłuż szosy Łasin–Rogóźno Zamek–Grudziądz. Około godz. 13.00 nieprzyjaciel(ska) piech(ota) w sile 1 do 2 komp. naciera na zachód (od) m. Szczepanki poprzez długi stok w kier. rz. Osa. Po dojściu około 300 do 400 m od rzeki zostaje ostrzelana baterią i w popłochu ucieka do tyłu. Straty około 50% w zabitych i rannych. Około godz. 14 nieprzyjaciel naciera piechotą i czołgami na pozycję ryglową wzg. 104 – leś(niczówka) Peterhof na ba(tali)on 66 pp. Natarcie załamuje się w ogniu broni maszy(nowej) i art(ylerii). Przez cały czas nieprzyjaciel ostrzeliwuje ogn(iem) art(ylerii) ciężkiej stanowiska naszej piechoty, p(unkty) obs(erwacyjne) i stan(owiska) ogniowe. Bardzo duże trudności w utrzymaniu łączności telef(onicznej), linie stale są zrywane. Około godz. 16.00 działa tylko łączność telef(oniczna) ogniowa i do dy(wizj)onu. Łączność telef(oniczna) z obs(erwatorami) pomoc(niczymi) i wys(uniętymi) zerwana. Około godz. 16.00 nieprzyjaciel ponownie naciera na pozycję ryglową wzg. 104. Natarcie zorganizowane, wsparte bronią panc. i art. Nieprzyjacielowi udało się złamać naszą obronę i bronią panc. wraz z piechotą wdziera się w głąb ugrupowania i wychodzi w rejon stan(owisk) ogn(iowych) art(ylerii). Około godz. 18.00 dochodzi do walki między baterią 1. a bronią panc. nieprzyjaciela na odległości 300 do 400 m. Walka trwa około 20 do 30 minut. Straty nieprzyjaciela – 9 czołgów zniszczonych, reszta wycofuje się za wzgórze. Strat własnych w ludziach nie było. Uszkodzony sprzęt. 1 kątomierz działowy zniszczony, przestrzelone tarcze dział i koła. Zapada zmrok, walka ustaje. Straty własne (w sumie): 2 oficerów rannych, 2 podof(icerów) i 5 szeregowców, 5 koni zabitych. Zaginionych 2 podof(icerów) i 4 szereg(owców). D(owód)ca ba(tali)onu ranny. W nocy uzupełnienie amunicji i wydanie obiadu”
W październiku 1939 r. dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał od 1 X 1939 r. w Brunszwiku, od 24 VI 1940 do 25 I 1945 r. w oflagu II C Woldenberg a od 22 III 1945 r. do 29 IV 1945 r. w Murnau. Od 11 VIII 1945 do 1 XII 1946 r. w szeregach 2 Korpusu Polskiego. Po wyzwoleniu i przejściu weryfikacji przedostał się do Anglii. W zbiorze akt Wojskowego Biura Historycznego znajdują się dokumenty Stanisława, jako żołnierza Polskich Sił Zbrojnych powracających z Zachodu (IV.501.2.577 k. 46). Do kraju wrócił 5 VI 1947 r. i został skierowany do Grudziądza. Zwolniony z wojska na fali przemian ustrojowych w 1948 r.
W sierpniu 1939 r. poślubił Marię Izabelę Sienicką ur. 27 VI 1912 r. w Warszawie, córkę Feliksa i Izabeli z d. Podczaska. Po wojennej rozłące małżonkowie spotkali się ponownie po powrocie Stanisława z Anglii w Grudziądzu.
W 1949 r. małżonkowie przeprowadzili się do Słupska, tu urodziło się im dwoje dzieci Jan (27 X 1949 - 29 VII 2019, pochowany na Cmentarzu Cmentarz Bonifratrów w Katowicach) i Małgorzata (9 I 1951 - 31 XI 2005).
Jan zmarł 30 IX 1974 r. Maria zmarła 5 VII 1984 r. Początkowo małżonkowie spoczywali niedaleko siebie na cm. w Słupsku, po śmierci Małgorzaty w 2005 r. brat Jan przeniósł szczątki matki do grobu Stanisława, w którym spoczęła także Małgorzata.
Miejsce spoczynku na Starym Cmentarzu w Słupsku Sektor 9B Rząd 2 Nr grobu 5
https://slupsk.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=46144
źródła: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939 część Starszeństwo 19 marca 1939 Kapitanowie: w korpusie oficerów artylerii: wymieniony 139. Pierzchała Stanisław (18 XII 1903)- 1 I 34/65; Wojskowe Biuro Historyczne Akta z komend Uzupełnień II.56.4289 i Kolekcja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych powracających z Zachodu; Polskie Towarzystwo Genealogiczne - zbiór akt metrykalnych; Wyszukiwarka grobów dla słupskich cmentarzy; IPN, Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945; materiały własne.
Ewa Alicja Slomska
Zdjęcia - życiorys spisany po wojnie przez Stanisława (źródło WBH), miejsce pochówku (wyszukiwarka grobów na słupskich cm.), zdjęcie z książki Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939

Strony