MALCZEWSKI Iwo Roman (1905 - 1985)

MALCZEWSKI Iwo Roman (1905 - 1985)

urodzony jako Iwan, używał imienia Iwo Roman (1905 - 1985)
Urodził się 9 VIII 1905 r. w miejscowości Radziejów na Kujawach (w aktach metrykalnych Radziejowa nie odnaleziono aktu urodzenia), w rodzinie Wincentego (poległ jako żołnierz armii carskiej podczas I wojny światowej) i Marii Aliny z d. Mallak. Matka była nauczycielką, ojciec aptekarzem. W 1914 r. zdał egzamin wstępny do gimnazjum we Włocławku. Kiedy wybuchła I wojna światowa, Radziejów został zajęty przez Niemców, którzy wyrazili zgodę na powstanie w tym mieście gimnazjum męskiego z polskim językiem wykładowym. W gimnazjum prowadzonym przez braci Sęczkowskich młodzież otrzymywała wspaniałą lekcję wychowania patriotycznego. Malczewski należał wówczas do harcerstwa i oddziału Polskiej Organizacji Wojskowej (POW, tajna organizacja paramilitarna, utworzona przez Józefa Piłsudskiego w 1914 r. Jej fundamentem stały się połączone Polskie Drużyny Strzeleckie i Związek Walki Czynnej. Celem organizacji była walka z zaborcami – początkowo z carską Rosją, od 1916 roku także z Niemcami i Austrią). Liceum humanistyczne ukończył w Koninie. Doświadczenia społecznikowskie zdobyte w Radziejowie skłoniły go do pracy w samorządzie uczniowskim. Uczestniczył w zjeździe Bratniej Pomocy Szkolnej, popularnych Bratniaków, w Warszawie. W 1923 r. zdał egzaminy maturalne i rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Ciężkie warunki materialne zmusiły go do podjęcia podczas studiów pracy zarobkowej. Pracował m.in. w wydawnictwie Gebethner i Wolff, w magistracie, wreszcie jako inkasent w hurtowni.
31 VII 1930 r. ożenił się w Warszawie w parafii Wszystkich Świętych z Leokadią z d. Ficner (7 XII 1902 Marki pod Warszawą - 2 IV 1949 Słupsk, córką Berthy Ficner, która była córką Augusta i Marianny z d.Kanclerzewska). Z tego związku urodziła się córka Joanna (po mężu Kukis 31 III 1939 - 22 IX 2022) i co najmniej dwóch synów, których imion nie ustalono.
Został powołany do wojska i odbył półtoraroczną służbę. Wojsko opuścił jako sierżant podchorąży. Chciał podjąć pracę nauczycielską, kiedy wreszcie został zatrudniony na żeńskiej pensji w Aleksandrowie Kujawskim, rozczarował się do tego rodzaju szkolnictwa. Wrócił do Warszawy, do hurtowni, która wkrótce zbankrutowała. Założony wówczas przez żonę sklep stał się podstawą ich egzystencji. We wrześniu 1939 r. jako rezerwista zgłosił się do Brześcia, ale otrzymał rozkaz powrotu do Warszawy. Brał udział w obronie miasta i resztę okupacji spędził w stolicy. W czasie Powstania Warszawskiego walczył jako żołnierz AK (brak potwierdzenia w źródłach, sprawdzono dokumentację zgromadzoną w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie - nie występuje), a po jego upadku podzielił los warszawiaków. Został wysłany do obozu w Pruszkowie (brak potwierdzenia na listach strat II wojny światowej), stamtąd Niemcy skierowali go do zrujnowanej Warszawy, gdzie razem ze specjalną brygadą usuwał ciała poległych (Verbrennungskommando Warschau – specjalne komanda utworzone przez SS spośród przymusowo zwerbowanych mężczyzn, cywilnych mieszkańców Warszawy, które w sierpniu i wrześniu 1944 r. pracowało przy uprzątaniu i paleniu zwłok ofiar rzezi Woli oraz innych zbrodni popełnionych przez Niemców podczas tłumienia Powstania Warszawskiego).
W kwietniu 1945 r. wyraził chęć przeniesienia się na Ziemie Odzyskane. Razem z rodziną wyjechał do Gdańska, gdzie podjął pracę w przedsiębiorstwie rybnym. Wkrótce odpowiedział na wezwanie Kuratorium Gdańskiego, zgłosił się z kompletem dokumentów i otrzymał skierowanie do Słupska.
W grudniu 1945 r. rozpoczął pracę jako nauczyciel historii w Liceum Ogólnokształcącym, a po pięciu latach w Liceum TPD. Od 1953 do 1971 r. kierował Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących. Był współtwórcą Polskiego Towarzystwa Naukowego, słupskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego i przez 20 lat jego prezesem, współinicjatorem powstania „Zapisków Koszalińskich" (redaktor), "Rocznika Koszalińskiego" i serii wydawniczej „Biblioteka Słupska" (redaktor). Z pasją poświęcał się badaniu historii Słupska i regionu, a także popularyzowaniu tej wiedzy zwłaszcza wśród nauczycieli. Z jego inicjatywy powstało Wakacyjne Studium Pomorzoznawcze dla nauczycieli historii. Pokłosiem Studium była książka „Pomorze Zachodnie - nasza ziemia ojczysta" wydana w 1960 r. Wielką zasługą Malczewskiego było gromadzenie, opracowywanie i wydawanie źródeł do historii Słupska i regionu Pomorza Zachodniego. Osobiście zbierał wspomnienia robotników przymusowych zatrudnionych na ziemi słupskiej w czasie II wojny światowej oraz relacje pionierów. Interesował się pracami Komisji Badań Słowiańskich, należał do Koła Przyjaciół Ludności Słowińskiej. Uczestniczył również w I Zjeździe Historyków we Wrocławiu. Sam nie publikował wiele, ale z jego inspiracji powstało wiele publikacji o historii Pomorza. Był autorem artykułu o robotnikach przymusowych oraz współautorem rozdziału Zarys przemian polityczno-społecznych (1945-1946) w książce Z najnowszych dziejów Słupska i ziemi słupskiej 1945-1965.
Jako nauczyciel poświęcał wiele uwagi regionalistyce w nauczaniu historii, wykorzystaniu muzeum i zabytków kultury materialnej w pracy
dydaktycznej. Udzielał się w Związku Nauczycielstwa Polskiego, Kole Pierwszych Słupszczan przy STSK, w „Solidarności", w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w Polskim Czerwonym Krzyżu, Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich.
Za zasługi dla słupskiej oświaty i nauki był wielokrotnie odznaczany. Otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, odznakę Zasłużony Działacz TRZZ, Złotą Odznakę ZNP, tytuł honorowy Zasłużony Nauczyciel PRL, Zasłużony Działacz Kultury, honorowe odznaki za zasługi dla województwa koszalińskiego i słupskiego oraz wiele innych.
Zmarł 3 V 1985 r. Spoczywa z żonami Leokadia zm. w 1949 r. i Marianną (11 XI 1905 - 18 VI 1994) i córką Joanną.
Biogram opublikowany w Znani Słupszczanie: szkice biograficzne z powojennych dziejów miasta autorstwa Alicji Świetlickiej i Elżbiety Wisławskiej. Uzupełnienie EAS.
Wykorzystano także Głos Pomorza. 1978, marzec, nr 51
https://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/doccontent?id=16582
Nekrologi - Głos Pomorza.